HOŞ SEDA MÜZİK EVİ

Müzik aleti olan Kanun'un Tarihçesi :

        Kanun'un ünlü düşünür Farabi8. ve 13. yüzyıllar arasındaki İslam'ın Altın Çağı'nda yaşamış ünlü filozof ve bilim adamı.Aynı zamanda gökbilimci, mantıkçı ve müzisyendir. (14 Aralık 950 ile 12 Ocak 951 arası Şam) tarafından bulunduğu söylenir (9.yy). Ancak antik çağda Mısır ve Sümerler tarafından kullanıldığını da gösteren bazı tarihi belgeler vardır. Çeng adındaki çalgının kanun ile birlikte bulunduğu ve geliştiği genellikle kabul edilmiş bir gerçektir.kanun bulunuşundan bir iki yüzyıl sonra musiki sanatındaki yerini aldı. Bir süre sonra yadırganarak bırakıldı. Daha sonda yeniden kullanılmaya başlandı (13. - 14. yy).

Ancak bazı kaynaklar 18.y.y.da İstanbul'da kanun çalınmadığını belirtir. Albert Lavinac kanun bir Arap çalgısı olduğunu öne sürdü. Bazı kaynaklar İstanbul'a getirildiğini belirtir. Kanun boyu 95-100, eni 38-40 cm, kalınlığı 4-6 cm arasındadır. Biçimi, dikdörtgen kutunun.sol alt köşesinden sağ üst köşesine 25-30cm uzunluğundaki bir çizgi ile kesilmiş yamuk'u andırır.Altı düz ve yanları tahtadandır. Genellikle çam, çınar, ceviz, maun ve ıhlamur ağacından yapılır. Süsleme olarak özellikle yan taraflarda sedef, arosek, fildişi, kemik, bağa, son zamanlarda da plastik ve bakalit maddeler kullanılır.

       Kanunun sol alt köşesinden sağ üst köşesine doğru kesilmiş yamuk kısmında dıştan içe doğru sıra ile burgu (çivi) tahtası ve mandal tahtası yer alır. Burgu tahtasının boyu         80-85cm, eni 5-6cm dir. Kalınlığı dışa doğru bakan ucunda 2cm, kanuna bitişik tarafında 5-6 cm dir. Kanunun göğsü havaya bakan üst kısmı seviyesindedir.

      Tellerin sol uçlarının bağlandığı burgular tahta üzerine açılmış deliklere yerleştirilir. Akort yapılırken hareket edebilmesi için bu delikler alta doğru konik ve burgularda uçlarına doğru konik ve burgular alt uçlarına doğru incelen biçimde, deliklere fit oturacak şekilde tesviye edilmiştir.Burguların üst (başlık) kısmının altında 1/2-1mm çapında burguyu delip geçen bir delik açılır. Teller sol başlarından bu deliklerden geçirilir ve burguya sarılarak bağlanır. Burguların başlıkları alt uçlarının aksine yukarıya doğru konik, dört köşe şeklinde kesilir. Akort anahtaarıda burguları içine alacak şekilde dört köşe, konik dişidir ve madenden dökülür.Her üç burguya takılan üç ayrı tel (üçlü grup) ayni sese akort edilir.Bir başka deyişle her üçü de aynı sesi verir.

      Mandal tahtasının boyu 70-75 cm dir. eni 10cm den başlar ve yukarıya doğru incelerek 3-4cm yi bulur.Kanunun göğüs seviyesinden 2cm kadar yüksekliği vardır. Üzerine gerekli diyez ve bemolleri verecek dökme madenden yapılmış mandallar çakılır. Bu mandallar bir tam tonu'nun (Tanini) (9 komalık aralığın) türk musikisindeki bölünme prensibine uygun olarak4f.(koma), 5f, 8f.,1f. şeklinde yerleştirilir. Kanunun sağ tarafı, dikdörtgenin  90 derecelik açılar gösteren sağ yanı gibidir.Sağ tarafta 2-3cm lik yer bırakılır ve buraya üçlü grup tellerin geçeceği delikler açılır. Tellerin düğümlü uçları kanunun sağ yanında kalır. 4-5cm kalınlığındaki sağ yan taraf içeriye doğru konkav oyulur, sürgü şeklinde bir kapakla tellerin düğümlü uçları bu oyuk yuva içersinde kalır.

      Deliklerin açıldığı2-3 cm lik kısmın hemen iç tarafından başlayarak sağ yana paralel 15cm eninde üst ve alt kenarlardan 1cm boşluk bırakılarak deri konur. Deri yukardan aşağı 9-91/2 cm lik parçalar halinde 4 kısma bölünür. Aynı kısmın kenarları ince süslü tahta flatolar konur.Deri kısım çoğunlukla kelebek ağacından yapılmış, köprü denilen ve tellerin üçlü gruplar halinde üzerinden geçtiği tahta bir eşiktir. Köprüden geçen teller mandal ve burgu tahtası arasındaki eşiği de aşar ve burgulardaki deliklerden geçirilerek burguya dolanır.

      Burgular anahtarla sağdan sola çevrilerek istenilen akort yapılır. Son zamanlarda, en dibe eşik yerini tutmak üzere bir mandal konulmaya başlanmıştır. Daha temiz ve net ses almayı sağlayan bu mandala ?Dip Mandal? denir. Eski devirlerde Kanun mandalsız çalınırdı. Ses değişikliği sol elin baş parmağının tellere basılması suretiyle sağlanırdı. Ancak büyük ustalık isteyen bu tarz kanun icrası çok güçtü. Bu usul 12.-18.yy da son buldu. Daha sonra Hacı Arif bu şekilde kanun icrasını yeniden canlandırdı.

      19.yy da mandal denilen madeni parçaların kullanılmaya başlamasıyla kanun çalmak kolaylaştı.

      Kanun 25-27 perdelik bir çalgıdır. Do Majör (çargah) düzeninde akort edilir. Ancak halen ?Bolahenk? denilen bir düzen kullanıldığından (yani diyapozon La, kanunda neva Re perdesine uygulandığından) piyanoya nazaran 2,5 ton pestlik gösterir.