KARAR PERDELERİNE GÖRE MAKAMLAR   [ Attila WEB ]

  Makamlar dörtlü veya beşli ses dizilerinin birbirine eklenmesiyle oluşur.Bir beşli ve bir dörtlünün
  birbirine eklenmesiyle oluşan ve güçlünün dörtlü ile beşlinin birleştiği perde olduğu makamlara
  basit makamlar denir.(Bakın1)(Nota İsimlarine Bak)
  Makam dizisinin başka bir perdeye göçürülmesi (transpoze) göçürülmüş makam (Bakın2)
  görüldüğü gibi, sıkça kullanılır.
  Bazı makamların belli perdeler üzerindeki göçürülmelerinin kişilik kazanıp farklı isimle
  adlandırılmasıyla şed makamlar ortaya çıkmıştır.

  Eser içinde bir makamda gezinirken başka bir makam dizisini kullanmaya geçki (modulasyon) denir.
  Bu geçkilerin özel kalıplar halinde kişilik kazanmalarıile bileşik makamlar oluşmuştur.

  Rast perdesinde karar veren basit makamlar;

  Rast Makamı ^[Gör] (Dinle) (Notası)
  Suzinak Makamı ^[Gör]

  Rast perdesinde karar veren şed makamlar;

  Zirgüleli Suzinak Makamı (Zirgüleli hicaz makamının rast şeddi,çıkıcı)^[Gör]
  Kürdili Hicazkar Makamı (Kürdi makamının rast şeddi)^[Gör]
  Hicazkar Makamı (Zirgüleli hicaz makamının rast şeddi, inici)^[Gör]
  Nihavend Makamı (Buselik makamının Rast şeddi)^[Gör]
  Mahur Makamı (Çargah makamının Rast şeddi)^[Gör]

  Rast perdesinde karar veren bileşik makamlar;

  Zirgüleli Suzinak Makamı (Zirgüleli hicaz makamının rast şeddi,çıkıcı)
  Rehavi, Sazkar, Pencügah-i Asıl, Pencügah-i Zait, Rast Maye, Rast-ı Cedid, Suzi-Dilara, Nigar,
  Büzürk, Nkriz(Bak) , Maveraün Nehir, Dilkuşa (Neveser)(Bak) , Nihavendi Kebir, Nihavendi Rumi, Dilnişin,
  Zavil(Bak) , Pesendide, Şevkidil, Zevkidil, Tarz-ı Nevin.

  Dügah perdesinde karar veren basit makamlar;

  Uşşak Makamı^[Gör]
  Beyati Makamı (Uşşak makamının çıkıcı-inici şeklidir, geçkileriyle de ayrılır)^[Gör]
  Neva Makamı ^[Gör]
  Tahir Makamı^[Gör]
  Buselik Makamı^[Gör]
  Hüseyni Makamı^[Gör]
  Muhayyer Makamı^[Gör]
  Hicaz Makamı^[Gör]
  Hümayun Makamı^[Gör]
  Uzzal Makamı^[Gör]
  Zirgüleli Hicaz Makamı^[Gör]
  Şehnaz Buselik Makamı^[Gör]
  Kürdi Makamı^[Gör]
  Karcığar Makamı^[Gör]

  Dügah perdesinde karar veren şed makam;

  Nişaburek Makamı (Rast makamının dügah şeddi)^[Gör]

  Segah perdesinde karar veren bileşik makamlar;

  Segah(Bak) , Segah Maye, Müstear, Hüzzam(Bak) , Vechi Arazbar.

  Buselik perdesinde karar veren bileşik makam;

  Nişabur

  Çargah perdesinde karar veren basit makam;

  Çargah Makamı^[Gör]

  Nim Hicaz perdesinde karar veren bileşik makam;

  Heftgah (Segah makamının nim hicaz şeddi).

  Yegah perdesinde karar veren şed makamlar;

  Sultani Yegah Makamı (Buselik makamının yegah şeddi)^[Gör]
  Ferahnüma Makamı (Kürdi makamının yegah şeddi)^[Gör]
  Şedaraban Makamı (Zirgüleli hicaz makamının yegah şeddi)^[Gör]

  Yegah perdesinde karar veren bileşik makamlar;

  Yegah, Gülşen-i vefa, Şerefnüma, Ferahfeza(Bak) , Dilkeşide, Şivanüma, Sultani segah, Bendi
  Hisar, Gülzar , Araban, Gonce-i Rana.

  Hüseyni Aşiran perdesinde karar veren şed makamlar;

  Suzidil Makamı (Zirgüleli hicaz makamının Hüseyni Aşiran şeddi)^[Gör]
  Ruhnevaz Makamı (Buselik makamının Hüseyni Aşiran şeddi)^[Gör]
  Aşkefza Makamı (Kürdi makamının hüseyni aşiran şeddi)^[Gör]

  Hüseyni Aşiran perdesinde karar veren bileşik makamlar;

  Hüseyni Aşeyran, Puselik Aşeyran, Nühüft, Aşeyran Maye, Hicaz Aşeyran, Canfeza,
  Zirüfkent.

  Acem Aşiran perdesinde karar veren şed makam;

  Acemaşiran Makamı (Çargah makamının Acem Aşiran şeddi)^[Gör]

  Acem Aşiran perdesinde karar veren bileşik makamlar;

  Rengidil (Neveser şeddi), Tarzı Cedid, Şevkefza(Bak) , Şevki Tarab, Şevkaver.

  Irak perdesinde karar veren şed makam;

  Evcara Makamı (Zirgüleli hicaz makamının Irak şeddi)^[Gör]

  Irak perdesinde karar veren bileşik makamlar;

  Arak, Bestenigar, Eviç(Bak) , Dilkeşhaveran, Ferahnak, Ruyi Arak, Rahatülervah, Beste İsfahan, Rahatfeza, Revnaknüma

  RAST MAKAMI;

  Yerine Rast beşlisine Neva perdesinde Rast dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş çıkıcı bir makamdır

  Bazen Eviç (fa diyez) perdesi yerine bekar Acem kullanılarak, Neva üzerinde Buselik dörtlüsü eklenmiş diziye
  Acemli Rast dizisi denir. Seyir; durak perdesi Rast civarından seyre başlanır. Dügahta uşşak çeşnili, segahta
  tam ve eksik ferahnak (Eviç ve Acem)) çeşnisiyle, Hüseyni Aşiranda uşşak çeşnili, Sehagta tam veya eksik segah
  çeşnili asma kararlar, güçlü Neva perdesinde yarım karar yapılır. Yeden Irak perdesinden sonra karar Rasttır..

  SUZİNAK MAKAMI;

  Yerinde Rast beşlisine Neva perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı bir makamdır

  Seyir; güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Neva perdesinde Hicaz çeşnisi ile yarım karar yapılır, Çargah ve
  Segah perdesinde asma kararlar yapılır. Yeden Iraktan sonra  karar Rasttır..

  ZİRGÜLELİ SUZİNAK MAKAMI;

  Yerinde Rast beşlisine Neva perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı bir makamdır.

  Seyir; güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Neva perdesinde Hicaz çeşnisi ile yarım karar yapılır,
  Çargah ve Segah perdesinde asma kararlar yapılır. Yeden Iraktan sonra  karar Rasttır..

  KÜRDİLİHİCAZKAR MAKAMI;

  Rast perdesinde Kürdi dörtlüsüne Çargah perdesinde Buselik beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş bir makamdır,
  Kürdi Makamının inici Rast şeddidir.

  Nevada Hicaz dörtlüsü ve Gerdaniyede Hicaz beşlisi geçkileriyle bir bileşik makam olarak
  Kürdili Hicazkar Makamı tipi İsmail Hakkı Özkan tarafından anlatılmıştır.
  Seyir; tiz durak Gerdaniye civarından seyre başlanır, bu perdede yarım karar yapılır. Çargah
  ve Acem Airan perdelerinde buselik çeşnisi ile asma kararlar yapılabilir. Yeden Acem Aşirandan
  sonra karar Rasttır..

  HİCAZKAR MAKAMI;

  Rast perdesindeki Hicaz beşlisine Neva perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş
  inici bir makamdır. Zirgüleli Hicaz Makamının Rast perdesindeki şeddidir.

  Seyir; tiz durak Gerdaniye perdesi civarından seyre başlanır, Gerdaniye perdesinde Hicaz
  ve/veya Buselik çeşnisi ile yarım karar yapılır. Neva, Çargah ve Segah perdelerinde asma
  kararlar yapılabilir. Yeden Iraktan sonra karar Rasttır..

  NİHAVENT MAKAMI;

  Rast perdesinde buselik beşlisine Neva perdesinde Kürdi dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş
  bir makamdır, buselik makamının inici-çıkıcı rast şeddidir.

  Bazen de buselik makamının ikinci türü şeddi olarak Rastta buselik beşlisine Nevada Hicaz
  dörtlüsü eklenmiş dizi olarak kullanılır.
  Seyir; güçlüsü Neva perdesi civarından seyre başlanır. Nim Hisar perdesi üzerinde çargah
  beşlisi, Çargah perdesinde buselik beşlisi geçkileri ve bu perdelerde asma kararlar, Neva
  perdesinde yarım karar yapılabilir. Yeden Iraktan sonra karar rasttır.

  MAHUR MAKAMI;

  Rast perdesinde buselik beşlisine Neva perdesinde Kürdi dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş
  bir makamdır, buselik makamının inici-çıkıcı rast şeddidir.

  Bazen de buselik makamının ikinci türü şeddi olarak Rastta buselik beşlisine Nevada Hicaz
  dörtlüsü eklenmiş dizi olarak kullanılır.
  Seyir; güçlüsü Neva perdesi civarından seyre başlanır. Nim Hisar perdesi üzerinde çargah
  beşlisi, Çargah perdesinde buselik beşlisi geçkileri ve bu perdelerde asma kararlar, Neva
  perdesinde yarım karar yapılabilir. Yeden Iraktan sonra karar rasttır.

  UŞŞAK MAKAMI;

  Yerinde Uşşak dörtlüsüne Neva perdesinde Buselik beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş, çıkıcı
  seyirli bir dizidir.

  Seyir; durak perdesi civarından seyre başlanır, Segah ve Rastta asma kararlar, güçlü Neva
  perdesinde yarım karar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  BEYATİ MAKAMI;

  Dizi Uşşak Makamının aynıdır, yerinde Uşşak dörtlüsüne Neva perdesinde Buselik beşlisinin
  seyirli bir dizidir.

  Seyir; güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Segah perdesinde asma karar yapılır,
  asma karar olmamakla birlikte sık sık Acem gösterilmesiye Uşşaktan ayrılır, güçlü Neva
  perdesinde yarım karar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır. karar Dügahtır.

  NEVA MAKAMI;

  Yerinde Uşşak dörtlüsüne Neva perdesinde Rast beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı
  bir makamdır.

  Seyir; güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Eviç , Çargah, Segah ve Rast
  perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Güçlü Neva perdesinde yarım karar yapılır.
  Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  TAHİR MAKAMI;

  Yerinde Uşşak dörtlüsüne Neva perdesinde Rast beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş inici bir
  makamdır. Dizi Neva Makamı dizisiyle aynı olup, inici şeklidir.

  Seyir; tiz durak Muhayyer perdesi civarından seyre başlanır, Eviç , Çargah, ve Segah
  perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Muhayyer perdesi ve güçlü Neva perdesinde yarım
  kararlar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  BUSELİK MAKAMI;

  Yerinde Buselik beşlisine Hüseynide Kürdi dörtlüsünün eklenmesiyele oluşur. Hüseynide
  Hicaz (fa 1komadiyez,sol diyez), Nevada Hicaz veya Çargahta Nikriz (mi bemol,fa diyez),
  Hüseynide uşşak (fa diyez) geçkileri yapılabilir.

  Seyir; Dügah perdesi civarından seyre başlanır. Yukarıdaki geçkilerle Neva, Çargahta yarım
  karar ve Hüseynide asma karar yapılabilir. Yeden Nim Zirgüle (sol diyez) den sonra karar Dügahtır
  Buselik makamı dizisi daha çok şedlerinde fa 1 koma diyez ve sol diyez (Hüseynide Hicazdörtlüsü) perdeleriyle
  kullanılmıştır

  HÜSEYNİ MAKAMI;

  Yerinde Hüseyni beşlisine Hüseyni perdesinde Uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş
  inici-çıkıcı bir makamdır.

  Bazen Eviç perdesi yerine Acem (fa bekar) perdesi kullanılır, Acemli Hüseyni denir.
  Seyir; güçlü Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır, Çargah, Segah, Neva ve Rast
  perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Güçlü Hüseyni perdesinde yarım karar yapılır. Yeden
  Rasttan sonra karar Dügahtır.

  MUHAYYER MAKAMI;

  Yerinde Hüseyni beşlisine Hüseyni perdesinde Uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş inici
  bir makamdır, dizi Hüseyni makamı ile aynıdır.

  Seyir; tiz durak Muhayyer perdesi civarından seyre başlanır, Neva, Çargah, ve Segah perdelerinde
  asma kararlar yapılabilir. Güçlü Muhayyer perdesinde yarım karar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.
  Yerinde Buselik dizisi ile Buselikte karar verilirse Muhayyer Buselik Makamı, yerinde Kürdi ile karar verilirse
  Muhayyer Kürdi Makamı meydana gelir.

  HİCAZ MAKAMI;

  Yerinde Hicaz dörtlüsüne Neva perdesinde Rast beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı
  bir makamdır.

  Seyir; durak Dügah veya güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Nim Hicaz, Dik
  Kürdi, Neva ve Hüseyni perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Güçlü Neva perdesinde yarım
  kararlar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  HÜMAYUN MAKAMI;

  Yerinde Hicaz dörtlüsüne Neva perdesinde Buselik beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı
  bir makamdır.

  Seyir; durak Dügah veya güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Rast, Nim Hicaz, Dik
  Kürdi, Neva ve Hüseyni perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Güçlü Neva perdesinde yarım
  kararlar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  UZZAL MAKAMI;

  Yerinde Hicaz beşlisine Hüseyni perdesinde Uşşak dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı
  bir makamdır.

  Seyir; durak Dügah veya güçlü Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır, Rast, Nim Hicaz,
  Dik Kürdi, Neva ve Hüseyni perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Güçlü Hüseyni perdesinde
  yarım kararlar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  ZİRGÜLELİ HİCAZ MAKAMI;

  Yerinde Hicaz beşlisine Hüseyni perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı
  bir makamdır.

  Seyir; güçlü Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır, Rast, Nim Hicaz, Dik Kürdi, Neva ve
  Hüseyni perdelerinde asma kararlar yapılabilir. Güçlü Hüseyni perdesinde yarım kararlar
  yapılır. Yeden Nim Zirgüleden sonra karar Dügahtır.

  ŞEHNAZ BUSELİK MAKAMI;

  Yerinde Buselik beşlisine Hüseynide Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyele oluşan ikinci tip
  Buselik Makamının inici şeklidir.

  Yerinde kürdi dörtlüsüne nevada buselik beşlisinin eklenmesiyele oluşur.
  Zirgüle (sol diyez) den sonra karar dügahtır.

  KÜRDİ MAKAMI;

  Yerinde kürdi dörtlüsüne nevada buselik beşlisinin eklenmesiyele oluşur.

  Seyir; dügah perdesi veya güçlüsü neva perdesi civarından seyre başlanır, neva perdesinde
  asma karar yapılır. Yeden rasttan sonra karar dügahtır.

  KARCIĞAR MAKAMI;

  Yerinde Hicaz beşlisine Hüseyni perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş inici-çıkıcı
  bir makamdır.

  Seyir; güçlü Neva perdesi civarından seyre başlanır, Neva perdesinde Hicaz çeşnisi ile yarım karar yapılır,
  Çargah ve Segah perdesinde asma kararlar yapılır. Yeden Rasttan sonra karar Dügahtır.

  KÜRDİ MAKAMI;

  Yerinde kürdi dörtlüsüne nevada buselik beşlisinin eklenmesiyele oluşur.

  Seyir; dügah perdesi veya güçlüsü neva perdesi civarından seyre başlanır, neva perdesinde
  asma karar yapılır. Yeden rasttan sonra karar dügahtır.

  NİŞABUREK MAKAMI;

  Dügah perdesinde Rast beşlisine Hüseyni perdesinde Rast dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuştur,
  Rast Makamının Dügah perdesindeki inici-çıkıcı şeddidir.

  Seyir; güçlü Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır. Nim Hicaz perdesinde asma karar,
  güçlü hüseynide yarım karar yapılır. Yeden Nim Zirgüleden sonra karar Rasttır.

  ÇARGAH MAKAMI;

  Çargah Makamı dizisi H. Sadettin Arel, Dr. Suphi Ezgi ve Salih Murat Uzdilek tarafından
  klasik Türk Müziği?nde ana dizi olarak kabul edilmiş, Yılmaz Öztuna, Ferit Sıdal, İsmail
  Hakkı Özkan gibi pek çok yazar tarafından kabul görmüştür.

  Çargah beşlisi üzerine rastta çargah dörtlüsünün eklenmesiyle oluşmuş, durağı kaba çargah
  veya çargah perdesi, güçlüsü rast veya gerdaniye perdesi, yedeni buselik veya kaba buselik
  perdesi olan, çıkıcı veya çıkıcı-inici kullanılan bir dizidir.

  Seyir; çargah veya kaba çargah etrafından seyre başlayıp, güçlü rastta asma karardan sonra
  çargah veya kaba çargahta buselik veya kaba buselik yedenli karar yapılır..

  Çargah perdesi üzerinde Hicaz Dörtlüsü geçkisi sık yapılır. Zaten geleneksel müzikte makam
  yukarıdaki şekliyle değil daha çok çargahta zirgüleli hicaz dizisi olarak kullanılmıştır;

  SULTANİ YEGAH MAKAMI;

  Yegah perdesinde Buselik beşlisine Dügah perdesinde Kürdi dörtlüsünün eklenmesiyle
  oluşmuş bir makamdır, buselik makamının inici yegah şeddidir.

  Bazen de buselik makamının ikinci türü şeddi olarak Yegah perdesinde Buselik beşlisine
  yerinde Hicaz dörtlüsü eklenmiş dizi olarak kullanılır.

  Seyir; tiz Neva perdesi civarından seyre başlanır, bu perdede yarım karar yapılır. Güçlü
  Nevada Kürdili veya Hicazlı asma kararlar yapılabilir. Yeden Kaba Nim Hicazdan sonra karar Yegahtır.

  FERAHNÜMA MAKAMI;

  Yegah perdesinde Kürdi dörtlüsüne Rastta Buselik beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş bir
  makamdır, Kürdi Makamının inici-çıkıcı yegah şed.

  Seyir; tiz Neva perdesi civarından seyre başlanır. Güçlü Rastta yarım karar yapılır. Karar Yegahtır.

  ŞEDARABAN MAKAMI;

  Yegah perdesindeki Hicaz beşlisine Dügah perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle
  oluşmuş inici bir makamdır. Zirgüleli Hicaz Makamının Yegah perdesindeki şeddidir.

  Seyir; tiz durak Neva perdesi civarından seyre başlanır, Gerdaniye ve Rast perdelerinde asma
  kararlar yapılabilir. Yeden Nim Zirgüleden sonra karar Dügahtır.

  SUZİDİL MAKAMI;

  Hüseyni Aşiran perdesindeki Hicaz beşlisine Buselik perdesinde Hicaz dörtlüsünün
  eklenmesiyle oluşmuş inici bir makamdır. Zirgüleli Hicaz Makamının Hüseyni Aşiran
  perdesindeki şeddidir.

  Seyir; tiz durak Hüseyni perdesi civarından seyre başlanır, yeden Kaba Nim Hisardan sonra
  karar Hüseyni Aşirandır.

  RUHNEVAZ MAKAMI;

  Hüseyni Aşiran perdesinde buselik beşlisine Buselik perdesinde Kürdi dörtlüsünün
  eklenmesiyle oluşmuş bir makamdır, buselik makamının inici-çıkıcı rast şeddidir.

  Bazen de buselik makamının ikinci türü şeddi olarak Hüseyni Aşiran perdesinde Buselik
  beşlisine Buselik perdesinde Hicaz dörtlüsü eklenmiş dizi olarak kullanılır.
  Seyir; güçlüsü Buselik perdesi civarından seyre başlanır. Yeden Kaba Nim Hisardan sonra
  karar Hüseyni Aşirandır.

  AŞKEFZA MAKAMI;

  Hüseyni Aşiran perdesinde Kürdi dörtlüsüne yerinde Buselik beşlisinin eklenmesiyle oluşmuş
  bir makamdır, Kürdi Makamının inici-çıkıcı Hüseyni Aşiran şeddidir.

  Seyir; Güçlü Dügahta yarım karar yapılır.karar Hüseyni Aşirandır.

  ACEMAŞİRAN MAKAMI;

  Çargah makamı dizisinin acem aşiran perdesindeki inici şeddidir. Acem aşiran perdesinde
  çargah beşlisi ile çargah perdesinde çargah dörtlüsünden oluşur.

  Seyir; Acem perdesi etrafında gezintiden sonra acem, çargah asma kararlar yapılabilir. Yeden
  hüseyni aşirandan sonra karar acem aşirandır.

  EVCARA MAKAMI;

  Irak perdesindeki Hicaz beşlisine Nim Hicaz perdesinde Hicaz dörtlüsünün eklenmesiyle
  oluşmuş inici bir makamdır. Zirgüleli Hicaz Makamının Irak perdesindeki şeddidir.

  Seyir; tiz durak Eviç perdesi civarından seyre başlanır, eviç perdesinde eksik segah çeşnisi ile
  yarım karar yapılır, Nim Hicaz perdesinde asma karar yapılır. Yeden Acem Aşirandan sonra
  karar Iraktır.